Wat is ‘bewezen werkzaam’?

Toen ik klein was las mijn moeder mij voor uit een boek met mooie plaatjes. Op die plaatjes was van alles te ontdekken: bijvoorbeeld moeder, opa, oma, de picknickmand, het gras. Na ieder plaatje kwam steevast de zin: ‘Maar als ze góed hadden gekeken, dán hadden ze gezien…’ En dan zag je in het gras de kevertjes, de madeliefjes, de kleine vliegjes, en ging er een hele nieuwe wereld voor je open. Zo leerde ik heel praktisch dat wat je ziet ook afhangt van je eigen perspectief.

 

 

Zo zijn er ook bij de geneeskunde verschillende gezichtspunten mogelijk. Je kunt het zwart-wit zien of gedetailleerd en in kleur. Geneeskunde is alles wat de mensen gezond maakt; in die zin is er maar één geneeskunde. In de praktijk maken we in Nederland onderscheid tussen regulier en alternatief. Ook hier bestaat de tendens van het zwart-witdenken, en wel naar beide kanten: Aan de ene kant wordt beweerd dat de reguliere geneeskunde werkt en bewezen is, en dat ‘alternatief’ niet werkt en níet bewezen is. En aan de andere kant wordt beweerd dat de reguliere geneeskunde niet werkt, bijwerkingen heeft en alleen symptoombestrijdend werkt. Beide gezichtspunten hebben baat bij meer genuanceerd denken, meer samenwerking en integratie.

Laten we eens doorgaan op de stelling dat alles in de reguliere geneeskunde bewezen werkzaam is en dat alle alternatieve methodes niet werken. Dat is namelijk het standpunt dat van officiële zijde vaak gehoord wordt1. Natuurlijke middelen zouden niet werken. Natuurlijke stoffen zijn na inname namelijk niet aan te tonen in het lichaam en er zou geen – of niet voldoende – onderzoek naar gedaan zijn2. Maar intussen hebben farmaceutische bedrijven wél geprobeerd om patent aan te vragen op natuurlijke middelen3. Even afgezien van het feit dat dit piraterij is4, zouden natuurlijke middelen dan tóch werkzaam zijn? En… waar is het bewijs van reguliere therapieën op gebaseerd?

Het feit dat bedrijven geld zien in het patenteren van natuurlijke middelen pleit natuurlijk voor de werkzaamheid ervan, hoewel – waarschijnlijk uit concurrentieoverwegingen – het tegendeel geroepen wordt. En op pubmed, dé databank voor de medische wetenschap, zijn er duizenden artikelen te vinden over de werkzaamheid van natuurlijke (kruiden)middelen.

Op de website van het British Medical Journal staat een verslag van de evaluatie van ongeveer 3000 veel toegepaste behandelingen. De conclusie is dat 11% hiervan werkzaam is volgens de huidige wetenschappelijke standaard5. De Britse onderzoeker Ben Goldacre (gretig geciteerd door zowel het reguliere als het alternatieve veld) schreef in zijn boek ‘Foute farma’ dat chemische medicijnen door de mand zijn gevallen, en dat de onderzoeken waaruit de ‘werkzaamheid’ blijkt, vaak gemanipuleerd zijn6. Tot dezelfde conclusie komt de Deense hoogleraar Peter Gøtzsche7. Een deel van het ‘bewijs’ van de werkzaamheid van chemische medicijnen komt door het toepassen van ‘surrogaat-eindpunten’ bij wetenschappelijk onderzoek8. Een voorbeeld van een surrogaat-eindpunt is bijvoorbeeld een bereikte verlaging van het cholesterol, terwijl de levenskwaliteit en levensduur in een onderzoek niet genoemd worden. Met andere woorden: het middel werkt wel cholesterolverlagend (het surrogaat-eindpunt van de studie), maar niet levensverlengend9.

Ervan uitgaande dat er maar één geneeskunde is, namelijk toepassing van die methoden die de mensen echt beter maken, is het goed om met een open blik te kijken naar wat er echt werkt zonder iemand schade te berokkenen. Zo schrijft 2/3e van de urologen in Nederland een cranberry-preparaat voor bij terugkerende blaasontstekingen bij oudere mensen10. Ik sta helemaal achter de adviezen van professor Peter Gøtzsche, om farmaceutische bedrijven met winstoogmerk te vervangen door non-profit geneesmiddelenbedrijven11 en alle invloeden van bedrijven met winstoogmerk te weren uit de medische opleidingen. Ook zou het goed zijn om de vakken fytotherapie en botanie weer opnieuw op te nemen in de medische studie, en dat werkzame kruidenpreparaten opgenomen worden in de protocollen van huisartsen en specialisten, opdat de patiënten geen werkzame, niet-schadelijke therapieën worden onthouden.

 

Gerrit Jan Gerritsma

https://duurzame-geneeskunde.nu/

 

Onderstaand een overzicht van de geraadpleegde literatuur, die in de gedrukte versie van het artikel is weggelaten.

1) www.igz.nl/onderwerpen/curatieve-gezondheidszorg/alternatieve-behandelaars/

2) Eensgezind onder de ideologische paraplu: de minister van VWS Schippers en de anti-kwakkers. http://www.iocob.nl/2014/01/eensgezind-onder-de-ideologische-paraplu-de-minister-van-vws-schippers-en-de-anti-kwakkers/ geraadpleegd op 7 november 2016

3) Sahoo, N. et al. (2011) Herbal drug patenting in India: IP potential. Journal of Ethnopharmacology 137 289-297

4) www.vandanashiva.org

5) http://clinicalevidence.bmj.com/x/set/static/cms/efficacy-categorisations.html What conclusions has Clinical Evidence drawn about what works, what doesn’t based on randomized controlled trial evidence.

6) Goldacre, Ben, Foute Farma, Uitgeverij de Geus. ISBN 9789044529203.

7) Gøtzsche, P. Dodelijke medicijnen en georganiseerde misdaad – achter de schermen van de farmaceutische industrie. Uitgeverij lemniscaat ISBN 9789047707349.

8) Fleming, Th. R. et al (1996) Surrogate Endpoints in Clinical Trials: Are we being mislead? Ann Intern Med. 125: 605-613

9) Johnston, Lucy (2015), Statins add a mere 3 days to life. www.express.co.uk/news/uk/612801/Statins-drugs-ineffective-heart-drug

10) richtlijn Bacteriële urineweginfecties bij adolescenten en volwassenen Etiologie, diagnostiek, behandeling en profylaxe Nederlandse Vereniging voor Urologie, 2009.

11) Gøtzsche, Peter, ‘Our lethal and highly costly drug epidemic’ Talk to the Dutch Parliament 29 march 2016. (link: http://www.wanttoknow.nl/wp-content/uploads/Gotzsche-Dutch-Parliament-29-March-2016.pdf )