Afwijkende nagels

De nagels beschermen de toppen van de vingers en de tenen. Ze zijn gemaakt van een stevig eiwit dat keratine heet. De vorm, de textuur en de kleur van de nagels zijn als het ware een spiegel van uw fysieke gesteldheid.

Nagels zijn kleurloos en transparant, maar ze lijken roze vanwege de bloedvaten eronder. De rand van de nagel is wit omdat er lucht onder zit. Het halvemaantje, de lunula onder aan de nagel, lijkt ook wit; dat komt omdat het niet stevig aan het bindweefsel vastzit.

Groeiproces

Nagels groeien heel langzaam. Een vingernagel heeft ongeveer 3 maanden nodig om uit te groeien, een teennagel zelfs 6 maanden. Omdat nagels zo langzaam groeien, duurt het herstel van de nagels ook erg lang. Nagels groeien in de zomer sneller dan in de winter. Hoe snel ze groeien, wordt ook beïnvloed door uw nutriëntenstatus, uw medicijngebruik, fysieke trauma’s, onderliggende ziekten en uw verouderingsproces.

Onder de nagelriem zit een klein orgaantje dat de nagelwortel of nagelmatrix heet. Deze nagelwortel zorgt ervoor dat de nagelcellen aan elkaar geplakt worden en samen een stevige nagelplaat vormen. De nagelplaat groeit geleidelijk over het nagelbed naar het uiteinde van de vinger. Dit proces kan echter verstoord worden door huidziekten zoals psoriasis of lichen planus, door bacteriën of schimmels en door goed- of kwaadaardige tumoren bij de nagel. Ook problemen met nieren, lever, schildklier of het afweersysteem kunnen tot een abnormale nagel leiden.

Een nagel kan geheel of gedeeltelijk los­laten. Dit loslaten kan een gevolg zijn van – onder meer – een bloeduitstorting onder de nagel, van psoriasis of van een schimmelinfectie. Het volledig loslaten van de nagel leidt niet zelden tot beëindiging van de nagelgroei.

Nagelaandoeningen

Als u een nagelaandoening heeft, kunt u last hebben van uiteenlopende klachten zoals brokkelige nagels, een abnormale vorm of kleur of putjes of groeven in de nagels. Soms kunt u ook last hebben van een ontsteking van de nagelriem, met pijn of met een vervelende geur. Ook na de toediening van een specifieke chemotherapie bij kanker, na een vergiftiging of na ernstige infecties kunnen witte vlekken, lijnen en brokkelige nagels optreden.

Voorbeelden van nagelaandoeningen zijn:

Schimmelnagels – in de volksmond kalk­nagels genoemd – komen zeer vaak voor bij ouderen, bij mensen met verminderde weerstand en bij diabetici. Het overgrote deel van de schimmelnagels (98%) is aan de voeten te vinden.

Oorzaken van schimmelnagels zijn o.a. een verstoring van het zuur-base evenwicht en een tekort aan bepaalde mineralen. Schimmels gedijen namelijk het beste in een zuur milieu. Hun afvalzuren binden met calcium, waardoor de kalknagels ontstaan.

Schimmelinfecties aan de vingernagels zijn zeldzaam. Meestal treedt een bruingele tot donkere verkleuring op. Soms komt de nagel los van het nagelbed. Ook gisten zoals Candida albicans kunnen een nagel infecteren. Candida komt vooral voor aan de vingers bij mensen die veel met de handen in het water zitten.

Longitudinale (verticale) groeven komen vooral op oudere leeftijd voor en kunnen grijswit tot geel gekleurd zijn. Soms worden ze veroorzaakt door nutriëntentekorten, bijvoorbeeld een tekort aan magnesium of vitamine B12.

Bobbeltjes in de nagel (lijkt op een kralensnoer) en broze nagels zijn ook een veel voorkomend verschijnsel op oudere leeftijd.

Keratinegranulatie zijn witte verkleuringen van het nageloppervlak; zij worden veroorzaakt door het gebruik van nagellak.

‘Beau’s lines’ zijn diepe groeven (deuken) die transversaal van de ene kant naar de andere kant van de nagel lopen. Ze zijn het gevolg van een tijdelijke groeistoornis in de nagelmatrix. Dit kan veroorzaakt zijn door een trauma, maar ook door een koortsende en/of ernstige ziekte, een hartinfarct of ischemie. Beau’s lines komen ook voor bij diabetici, patiënten met psoriasis of andere huidziekten en bij diepzeeduikers. Geneesmiddelen zoals cytostatica en betablokkers, alsmede een ernstig zinktekort, kunnen ook Beau’s lines veroorzaken.

‘Mees’ lines’ zijn witte horizontale lijnen op de nagels. Oorzaken zijn o.a. nierfalen, hartfalen, blootstelling aan giftige metalen, koolmonoxidevergiftiging, chemotherapie, ziekte van Hodgkin, lepra, malaria en infecties.

Onycholyse is een nagelloslating; het kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. Veel voorkomend zijn een beschadiging (trauma), een infectie en kanker. Maar denk ook aan een beroepsziekte als gevolg van het langdurig blootstaan aan water en/of irriterende chemische stoffen. Tevens ziet men deze nagelafwijking na het gebruik van geneesmiddelen voor de behandeling van kanker, antibiotica en na het gebruik van ontstekingsremmende pijnstillers. Als alle nagels zijn aangedaan, is er mogelijk sprake van een ijzertekort of hyperthyreoïdie (een overactieve schildklier).

Systeemziekten

Een groot aantal ziekten – en hun behandelingen – kunnen eveneens nagelproblemen veroorzaken:

Psoriasis: minimaal de helft van alle patiënten met psoriasis heeft ook afwijkingen aan de nagels (psoriasis unguum). Bij patiënten met psoriasis en gewrichtsklachten (arthritis psoriatica) komen afwijkingen aan de nagels zelfs in 85% van de gevallen voor.

Chronische longaandoeningen zoals COPD kunnen gepaard gaan met een witte verkleuring van de nagels en bolvormige vingerkootjes, de zogenaamde trommelstokvingers (‘Hippocrates nagels’). Het wordt geassocieerd met een aantal interne aandoeningen, waaronder de ziekte van Crohn evenals met hart- en longafwijkingen die gepaard gaan met chronische ischemie (onvoldoende doorbloeding).

Mond-en-klauwzeer (hand-voet-mondziekte) leidt ertoe dat de nagels loslaten en/of broos worden.

Malabsorptie, waarbij onvoldoende voedingsstoffen en vitaminen worden opgenomen, is soms de oorzaak van dwarse groeven, witte lijnen en zogenaamde lepel-nagels. Bij een lepelnagel neemt de nagel een holle vorm aan.

Leverstoornissen gaan gepaard met een witte verkleuring van de nagels, met een rode rand aan de top (‘Terry’s nails’). Bij patiënten met ernstig leverfalen heeft circa 80% Terry’s nails. Terry’s nails zijn ook beschreven bij diabetes, hyperthyreoïdie, malnutritie en bij HIV-patiënten.

Chronische nieraandoeningen vormen half-en-half-nagels (‘Lindsay’s nails’), nagels die half wit en half rood gekleurd zijn. Er is dan meestal een scherpe afgrenzing tussen het witte en het rode gedeelte.

Hypothyreoïdie (een trage schildklier) geeft vaak dunne en broze nagels.

Lichen planus is een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen. Een nagel kan daardoor in het midden in de lengte gespleten zijn.

Verkleuringen

Een blauwe verkleuring is meestal te wijten aan een bloedophoping na een trauma. Blauwe nagels kunnen ook voorkomen bij zilverstapeling, de ziekte van Wilson en ischemie. Ook geneesmiddelen zoals minocycline, amiodarone, phenothiazinen en antimalariamiddelen kunnen de nagel blauw laten verkleuren.

Een gele verkleuring ontstaat vaak door verdikking van de nagel, wegens veroudering. Roken en het gebruik van nagellak of kunstnagels kunnen er ook toe leiden. Als nagels dik, gelig en brokkelig zijn, kan een schimmelinfectie de oorzaak zijn. Minder vaak zijn gele nagels gerelateerd aan een schildklierziekte, diabetes, psoriasis of een luchtwegaandoening zoals chronische bronchitis.

Eén of meer donkere, bruine of zwarte longitudinale banden kunnen wijzen op een goedaardige huidaandoening. In het minst erge geval is het gestold bloed als gevolg van een fysiek trauma of een overmatige melanineproductie in de nagel­matrix. Meer serieuze oorzaken zijn een infectie of een reactie op drugs.

Groene nagels (pseudomonasnagels) zijn meestal secundair aan andere nagelafwijkingen, zoals een nagelinfectie of loslating van de nagel van het nagelbed. Een pseudomonasinfectie komt ook voor onder kunstnagels.

Witte nagels (leukonychia) bestaan in verschillende vormen, variërende van enkele witte stippen, vlekjes of strepen tot aan een compleet witte nagel. De oorzaak is een milde verhoorningsstoornis (parakeratose).

Wat kunt u zelf doen?

• draag geen knellend schoeisel

• knip nagels niet rond naar binnen, maar horizontaal

• gebruik geen nagellak om nagelaandoeningen te verbergen, dat lost het probleem niet op

• draag goed ventilerende schoenen

• trek elke dag schone sokken aan

• neem niet te vaak een manicure- / pedicurebehandeling

De rol van voeding

Zwavelhoudende aminozuren (vooral cysteïne) zorgen grotendeels voor de stevigheid van zowel de haren als de nagels. Tekorten aan deze aminozuren kunnen ontstaan door een eenzijdig voedingspatroon dat onvoldoende eiwitten bevat.

Om zwakke nagels te helpen verstevigen, wordt vaak gebruik gemaakt van de stoffen MSM – een bron van organische zwavel – en biotine (B7).

Biotine wordt vaak dé vitamine voor haar en nagels genoemd. Het lichaam heeft biotine nodig voor o.a. de productie van keratine, de bouwstof van haar en nagels. Biologische eierdooiers van gras gevoerde, vrije-uitloopkippen zijn één van de beste bronnen van biotine.

Witte plekjes op de nagels ontstaan vooral doordat men het nagelbed of de vingers gestoten heeft. Hierdoor komt er namelijk lucht tussen de nagelcellen, wat eruit ziet als witte vlekjes.

Deze witte vlekjes kunnen echter ook ontstaan door een zinktekort. Een zinktekort is vaak al eerder te merken aan een sterk verminderde weerstand. Een tekort aan het mineraal zink kan droge en broze nagels veroorzaken, evenals diepe groeven of deuken die transversaal, van de ene kant naar de andere kant van de nagel lopen (ook wel ‘Beau’s lines’ genoemd). Oesters zijn de absolute zink-kampioenen; er zit tot wel 8 milligram zink in een middelgrote rauwe oester (100% ADH). Daarnaast zijn ook andere schelpdieren en zonnebloem­pitten rijk aan zink.

Een tekort aan het spoorelement selenium kan ook bijdragen aan een extra gevoeligheid van de nagelplaat. Paranoten (Bertholletica excelsa) zijn, in vergelijking met andere natuurlijke voedingsmiddelen, het meest rijk aan selenium. Vier paranoten per dag zijn effectief om het seleniumgehalte in het lichaam te verhogen.

Een ijzertekort kan broze nagels, onycholysis (het gedeeltelijk loslaten van de nagel) en onychorrhexis (groeven in lengterichting) veroorzaken. Wanneer de nagels of het nagelbed er heel bleek uitzien, zou dit ook kunnen duiden op bloedarmoede, mogelijk een indicatie dat het lichaam een tekort heeft aan ijzer.

Lepeltjesnagels (koilonychia) zijn dunne holronde nagels, waar een druppel op kan blijven liggen. Deze nagelaandoening kan ook een teken zijn van bloedarmoede door ijzertekort. Maar het kan tevens gaan om een leveraandoening die bekend staat als hemochromatose (ijzerstapelingsziekte), waarbij het lichaam juist te veel ijzer opneemt uit de voeding. Lepeltjesnagels kunnen echter ook te maken hebben met hart- en vaatziekten en hypothyreoïdie (een traag werkende schildklier). Aanvulling met ijzersupplementen is alleen aan te bevelen wanneer een bloedtest een werkelijk ijzer-tekort heeft aangetoond.

Mensen die langdurig gebruik maken van maagzuurremmers, kunnen afwijkende nagels krijgen.

Antioxidanten, vitamines en mineralen die voorkomen in o.a. groene bladgroenten, in bessen en in pure, onbewerkte voedselbronnen dragen bij aan gezonde nagels.

Silicium (kiezelzuur) is één van de meest aanwezige mineralen in de nagels. Het geeft bescherming aan structuurgevende eiwitten zoals keratine (in de nagels), elastine (in de bloedvaten) en collageen (in de huid en in de gewrichten).

Dunne, broze nagels zijn één van de eerste tekenen van een verstoring in het calcium­gehalte en een gebrek aan silicium. Het kan geconstateerd worden bij het merendeel van de patiënten met degeneratieve ziekten als osteoporose, artritis en arteriosclerose.

Een gebrek aan maagzuur belemmert de opname van silicium en andere mineralen via de voeding. Dit verklaart het feit dat mensen die langdurig gebruik maken van maagzuurremmers, afwijkende nagels kunnen krijgen.

Marijke Verstege

marijkeverstege@kwaliteitenspel.nl

www.natuurdietisten.nl