Geuren en kleuren

Uit: Nr. 274, jul/aug 2021

De geuren en kleuren van urine en ontlasting kunnen veel informatie geven over je gezondheid. Welke geur en kleur betekent wat? In de vorige editie hebben wij aandacht besteed aan urine. In dit artikel wordt de ontlasting onder de loep genomen.

Een afwijkende kleur van onze ontlasting heeft vaak te maken met een medische aandoening. Zo kunnen bepaalde voedingsmiddelen, medicijnen of kleurstoffen de stoelgang van een ongebruikelijke kleur voorzien. Slijm in de ontlasting is doorgaans normaal, zolang er maar geen sprake is van zwartheid, rode bloedsporen, pus en/of wormpjes.

Verteringsstoornissen kunnen je darmmilieu ontregelen en de ontlasting anders dan gebruikelijk kleuren. Een gezonde ontlasting heeft een lichtbruine kleur, een beetje pindakaasachtig. Naarmate de ontlasting langer in je lichaam blijft wordt de kleur donkerder. De kleur van je ontlasting kan diagnostische informatie opleveren.

• Zwarte ontlasting kan bijvoorbeeld duiden op een bloeding in je maag of dunne darm, maar kan ook voorkomen wanneer je ijzertabletten slikt.

• Bij onvoldoende galproductie of obstructie van je galwegen kan je ontlasting er wit uitzien (stopverffeces). Dit komt doordat de galkleurstoffen, die je ontlasting normaal gesproken een donkerbruine kleur geven, niet of onvoldoende aanwezig zijn.

• Een grijze ontlasting komt vaak door een te grote gisting of een galtekort.

• Groene ontlasting wijst juist op een teveel aan gal en een te lange verblijfsduur in je darm.

• Gele ontlasting kan komen door overmatig alcoholgebruik.

• Een rode streep bij je ontlasting zie je bij een bloedende aambei of een scheurtje in de anus.

• Bij witte puntjes kan er sprake zijn van wormen of wormfragmenten.

 

Als je dagelijks omkijkt in het toilet en je ontlasting bestudeert, geven de uitgebreidere beschrijvingen hieronder je nog meer aanwijzingen.

Lichtbruine ontlasting

Een lichtbruine tot bleekbruine (ontkleurde) ontlasting kan komen door een gebrekkige voedselvertering of te veel zuivel in je dieet. Het kan zich ook voordoen ten gevolge van een verstoring van je lever (bijvoorbeeld hepatitis), gal of alvleesklier.

Zwarte ontlasting

Zwarte ontlasting duidt op melena (geoxideerd ‘oud bloed’). Als een bloeding zeer hoog in je maag-darmkanaal ligt (slokdarm, maag e.a.), krijgt het bloed kans om te oxideren en te mengen met je ontlasting. Dan ontstaat er een gitzwarte, kleverige, teerachtige substantie met een typerende geur. De hoeveelheid bloed die leidt tot melena wijst op een aanzienlijke bloeding (zweer, perforatie, tumor e.a.). Zwarte ontlasting moet je dus uiterst serieus nemen. Koolstoftabletten tegen diarree (zoals Norit), of een overschot aan het mineraal ijzer, als gevolg van een ijzersuppletie, kan ook zorgen voor een zwarte ontlasting.

Zwarte ontlasting moet je uiterst serieus nemen.

Grijze ontlasting

Een grijze ontlasting ontstaat meestal door problemen met je alvleesklier. Is je alvleesklier geïnfecteerd of je alvleesklierbuis verstopt, dan worden er te weinig vet verterende enzymen (lipase) uitgescheiden. Zodoende ontstaat vetdiarree (steatorroe), wat zich uit in een grijze tot grijs-witte, vette, brijachtige stopverfontlasting. Vet­diarree ontstaat ook door een vetrijk dieet of een verminderde voedingsstofopname door je dunne darm (malabsorptie). Grijze ontlasting kan ook duiden op een leverfunctiestoornis of een concentratie aan gisten.

Groene ontlasting

Groene ontlasting bij volwassenen ontstaat meestal door een teveel aan galkleurstoffen. Een overschot aan galkleurstoffen in je ontlasting is het gevolg van een oververzadigde galblaas. Je galblaas wordt belast door overmatige productie van gal door je lever, een verminderde uitscheiding van galzouten door je galblaas of een verhoogde concentratie van cholesterol in je gal. Groene ontlasting ontstaat meestal door problemen met je galblaas of lever. Je ontlasting kan overigens ook groen kleuren bij het eten van veel groene bladgroenten of groene koolsoorten (bladgroen / chlorofyl). Daarnaast kan er sprake zijn van een overgroei van ziekmakende bacteriën (dysbiose).  Clostridium bijvoorbeeld is een bacterie die door antibioticagebruik, te vet of te eiwitrijk eten kan gaan overheersen in je darmen. Deze bacterie veroorzaakt groene ontlasting, diarree, buikpijn en koorts.

Gele ontlasting

Je ontlasting krijgt een vies-gele tot okerachtige kleur als galkleurstof niet uit je lever en/of galblaas kan wegvloeien. Dit gebeurt meestal door een verstopping van je galbuis of leverbuis door toedoen van galstenen, leverproblemen of gezwellen. Ook een galblaasontsteking kan gele (of okerkleurige) ontlasting veroorzaken. Als galkleurstof niet wegstroomt, krijgen op den duur ook je huid, mondslijmvliezen en oogwit een geelachtige gloed (geelzucht). Gele of okerkleurige ontlasting of geel slijm bij je ontlasting kan ook ontstaan door overmatig alcoholgebruik. Hierdoor scheidt je lever meer afvalstoffen uit in je ontlasting.

Roestbruine tot roodbruine ontlasting

Een roestbruine tot roodbruine ontlasting komt vaak door een voeding met veel rode kleurstoffen (rode kool, rode bietjes, rode paprika e.a.). Maar zitten er helderrode bloedsporen in je ontlasting? Dan duidt dat doorgaans op een bloeding in het uiteinde van je spijsverteringskanaal (anus of endeldarm). Bloedingen kunnen ontstaan door aambeien, abcessen of tumoren, maar ook door (acute) ontstekingen, bacteriële infecties of wondjes. Hoe donkerder de rode sporen zijn, des te hoger in je spijsverteringskanaal de oorzaak van de bloeding zit.

Stinkende ontlasting

Een sterke geur van de ontlasting duidt op een aandoening. Normale ontlasting heeft een geur die veroorzaakt wordt door bacteriële fermentatie van voedingsstoffen of door dode darmbacteriën. In principe stinkt de ontlasting niet. Wanneer dit wel zo is of wanneer de ontlasting anders ruikt en blijft plakken, is er sprake van bijvoorbeeld een infectie. Bij kleine kinderen kan de ontlasting erg stinken ten gevolge van besmetting met parasieten of een glutenintolerantie.

Voorkomen van stinkende ontlasting

Een belangrijke stap is het, om de oorzaak van de klachten te achterhalen. Vervolgens kunnen gevoelige voedingsmiddelen vermeden worden. Ook het eten van minder eiwitten helpt. Besmetting met parasieten kan worden voorkomen door een goede hygiëne. Daarnaast kan het gebruik van een pre- en probioticum uitkomst bieden.

Een sterke geur wordt in veel gevallen veroorzaakt door:

• darmparasieten

• voedingsallergie

• glutenintolerantie

• darminfectie

• gebrek aan alvleesklier enzymen

• een ontsteking als Colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn

• maagzuurremmers

• overgewicht of een toename van gasvorming

• slechte vetvertering. Ranzige vetlucht door overdaad aan vet

• slechte eiwitvertering. Vooral de vertering van eiwitten veroorzaakt een onplezierige geur. Er bestaan meer dan 230 componenten die bijdragen aan de geur. Bij een hoge eiwitconsumptie stijgen Bacteroïdes en Atopostipes (een soort Lactobacil). Het gebruik van maagzuurremmers vermindert de eiwitvertering

• slechte zetmeelvertering. Zuur ruikende ontlasting gaat vaak samen met een lage zuurtegraad van de ontlasting en gisting door een overdaad aan zetmeel

Bristol Stoelgangschaal

De Bristol Stoelgangschaal of Bristol Stoelgangkaart is een medisch hulpmiddel, ontworpen om de vorm van menselijke ontlasting te categoriseren in zeven categorieën, variërend van harde keutels tot waterig. De vorm van de ontlasting hangt af van de tijd dat die in de darmen is geweest. Door de ontlasting in beeld te brengen, kan makkelijker worden vastgesteld wat de eventuele stoelgangproblemen veroorzaakt.

Marijke Verstege

www.kwaliteitenspel.nl