Spataderen

Het ontstaan van spataderen merkt men al snel en duidelijk door zware en vermoeide benen en door dikke voeten ’s avonds, als gevolg van een opeenhoping van vocht. Wanneer het eenmaal zover gekomen is, dient men maatregelen te nemen om erger tegen te gaan. Men kan zich daarbij laten begeleiden door een arts of therapeut voor natuurgeneeskunde. Spataderen zijn echt meer dan een cosmetisch of schoonheidsprobleem. Men moet spataderen overigens niet verwarren met lymfe-oedeem dat dezelfde verschijnselen heeft.

Het ontstaan van spataderen

Het bloed wordt door het hart via de slagaderen het lichaam in gepompt. Via een stelsel van aderen keert het bloed terug naar het hart. Voor een goed verloop van deze terugstroom zijn een aantal factoren van belang, te weten:

• De onderdruk in de borstkas zuigt het bloed aan in de richting van het hart. Het hart werkt zodoende niet alleen als druk- maar ook als zuigpomp.
• In de wanden van de aderen zitten spieren, die de terugstroom van het bloed naar het hart mede ondersteunen. Kleppen in de aderen zorgen er verder voor dat het bloed, als gevolg van de zwaartekracht, niet kan terugstromen. Ten slotte werken ook de beenspieren als een soort van pomp en deze ondersteunen daardoor mede de terugstroom van het bloed.

Oorzaken voor verstoringen van de voorgaande processen kunnen een verminderde hart- en longfunctie zijn alsmede een wijder worden van de aderen, waardoor ook de kleppen niet meer goed sluiten. Gevolg is een achterblijven dan wel terugstuwen van het aderlijke bloed.Dit wordt nog extra versterkt i.g.v. een hogere druk in de buikholte door bijvoorbeeld veel lucht in de darmen en obstipatie. Hierdoor worden bovendien aambeien bevorderd, die overigens ook niets anders zijn dan spataderen.

Globaal kunnen twee soorten varicosis (spataderziekte) worden onderscheiden, namelijk:

• De symptomatische of secundaire vorm. Deze treedt bijvoorbeeld op na een trombose in de grotere aderen die diep in de benen liggen. Het bloed wordt dan omgeleid via omliggende, meer aan de oppervlakte voorkomende en minder wijde, aderen die als gevolg daarvan uitzetten en op de benen zichtbaar worden.
• De primaire varicosis. Deze op zichzelf staande aandoening komt vele malen meer voor. Factoren als aanleg, te weinig beweging en een ongezonde levenswijze, evenals hormonale invloeden, liggen eraan ten grondslag.

Symptomatiek van spataderen

Het eerste begin van spataderen wordt zichtbaar door een violette aftekening van dunne aan de oppervlakte liggende adertjes in de vorm van een takkenbos (takkenbosvenen). Behalve het cosmetische probleem zijn er op dat moment verder nog geen klachten. Voelen op een later tijdstip de benen zwaar en zijn ze dik en opgezwollen, dan wordt steeds duidelijker wat er aan de hand is. De klachten zijn vooral merkbaar na langere tijd te hebben gestaan. Deze symptomen zijn het gevolg van een stagnatie van de terugstroom van bloed en lymfevocht in de benen. De benen worden niet voldoende gedraineerd en daardoor ontstaat onder andere een lokale verzuring die verantwoordelijk kan zijn voor een toenemend gevoel van zwaarte en van pijnklachten. Deze symptomen komen versterkt voor in een warme omgeving en in de zomer. Verbetering treedt veelal op door de benen hoog te leggen of door beweging.

Bij toenemend spataderlijden kan zich in onderhuids bindweefsel ijzer ophopen hetgeen te zien is door een bruine huidverkleuring. Tenslotte kan een ulcus cruris, een open been, het gevolg zijn. Meestal komt een ulcus (zweer) cruris (scheenbeen) voor aan de binnenzijde van het onderbeen, niet ver van de hiel.

Overige complicaties zijn een ontsteking van de spataderen zelf, een zogenoemde flebitis of aderontsteking en verder een scheuren van een spatader met als gevolg een, in de regel, forse bloeding.

Begeleidende maatregelen om erger te voorkomen

Kenmerk van spataderlijden zijn na enige tijd verworven anatomische afwijkingen. Deze afwijkingen zijn niet of nauwelijks te herstellen. Een operatie kan, hoewel in de regel tijdelijk, een verbetering van de toestand brengen. Veel van het succes van de operatie hangt af van hoe daarna met de varicosis wordt omgegaan.
Basis van elke fundamentele therapie is: zitten en staan zijn ‘slecht’ en liggen, of beter lopen, zijn goed. Daaruit blijkt hoe belangrijk de pompwerking van de beenspieren is. Wanneer er sprake is van een ernstige mate van spataderen, ontkomt men er niet aan om uiterlijke compressie, druk, uit te oefenen. Dit gebeurt meestal door elastische steunkousen. Het dragen ervan is vooral van belang bij staande en zittende activiteiten evenals bij reizen van langere duur. Bij het zitten is het van belang om de benen hoog te leggen om daardoor het terugstromen van het bloed en weefselvloeistof (lymfe) te bevorderen.

Een verhoogde druk in de buikholte en een kleiner geworden hart- en longcapaciteit leiden mede tot een grotere kans op spataderlijden. Om die reden is onder andere een normaal lichaamsgewicht van belang. In het bijzonder een ‘dikke buik’ moet zoveel mogelijk worden vermeden.
Naast lichamelijke inspanning is het vermijden van alcohol en suiker belangrijk. Verder moeten ook levensmiddelen die overmatig veel lucht in de buik veroorzaken, worden vermeden.
Afwijkingen aan hart en longen moeten uiteraard worden behandeld, om de druk in de aderen, die kan leiden tot spataderen, te voorkomen. Bij obstipatie moeten voldoende ballaststoffen worden genomen en ook natuurlijke middelen die de galproductie bevorderen, bijvoorbeeld een concentraat van artisjok.

Therapeutische maatregelen

Om de circulatie van het bloed en de weefselvloeistof in de benen te bevorderen, kunnen wisselbaden goede diensten bewijzen. Bij wisselbaden wordt één voetbad gevuld met warm en één met koud water. De temperatuur van beide baden moet zodanig zijn, dat ze te verdragen zijn. Afwisselend doet men de voeten in het warme en het koude bad om de bloedvaten zich respectievelijk te laten verwijden en te vernauwen. Het is gymnastiek voor de spieren van de bloedvaten. Eindigen doet men altijd met het warme voetbad.

Een andere mogelijkheid is een zogenoemd opstijgend voetbad. Men neemt dan een bad met niet al te warm water en daarnaast een ketel met ‘kokend’ water. Met de voeten in het bad voegt men geleidelijk wat heet water toe zodat de temperatuur van het bad langzaam toeneemt en de bloedvaten zich verwijden. Oppassen voor verbrandingen!

Borstelmassage is ook een goede methode. Met een borstel worden de benen gemasseerd. Dit moet altijd van onder naar boven gebeuren en absoluut niet omgekeerd. Dus van de voeten naar de lies. Voor dit doel zijn speciale borstels verkrijgbaar.

Een goede oefening is om de benen zo hoog mogelijk te leggen, bijvoorbeeld tegen een muur, en vervolgens te laten ‘leeg lopen’. Daarna laat men de benen hangen zodat ze weer ‘vol lopen’. Dit kan men enkele keren achter elkaar en eventueel een paar maal per dag doen.

Waterstraalbehandeling volgens Kneipp. In de douche worden de benen met een niet te koude waterstraal behandeld, te beginnen bij het rechterbeen. Aan de buitenkant van het rechterbeen gaat men met de straal van beneden naar boven, vanaf de voet tot de lies. Direct aansluitend voert men de straal via de lies langs de binnenkant van het rechter been naar beneden. Vervolgens gaat men naar het linker been en voert men de straal aan de binnenkant van het been omhoog en aan de buitenkant omlaag. Dan gaat men aan de buitenkant van het linker been weer omhoog en via de lies aan de binnenkant naar beneden om aan de binnenkant van het rechter been omhoog te gaan en via de lies aan de buitenkant naar beneden.
Deze behandeling kan men twee tot drie maal achter elkaar doen. Het is wel van belang dat het een zo breed en krachtig mogelijke waterstraal is en niet, zoals door een douchekop, gesplitste fijne straaltjes.

Een open been (ulcus cruris) moet uiteraard als wond worden behandeld. De wond moet op de eerste plaats worden schoongehouden. Dat kan door waterstofperoxide in de wond te doen en dit te laten uitbruisen. Dan kan de wond met een steriel gaasje met honingzalf worden afgedekt en daarna met verbandgaas verbonden.

Voeding en natuurgeneeskundige middelen

Goede voeding is bij spataderen, en vooral wanneer er sprake is van een open been, heel belangrijk. Mediterrane kost is aan te bevelen. Behalve dat ze smakelijk is bevat ze kwalitatief goede vetten die ontstekingen kunnen tegengaan zoals bijvoorbeeld Omega 3.
Een vastenkuur kan de stofwisseling ontlasten waardoor er ruimte ontstaat voor de afvoer van resten en afvalproducten van de stofwisseling.
Een basisch voedingspatroon met meer aardappelen en groente en minder eiwitten is aan te bevelen. Deze producten laten zich bovendien goed combineren met gezonde oliën. Het gebruik van zout is, wegens het vasthouden van vocht, ten sterkste af te raden.

Middelen om in te nemen die Aesculus hippocastanum (paardekastanje) en/of Hamamelis virginiana (toverhazelaar) bevatten, kunnen goed doen. Deze kruiden zijn ook in de vorm van zalf verkrijgbaar. De middelen kunnen de hiervoor genoemde maatregelen echter niet vervangen. Het blijft van belang om actief spataderen te voorkomen, te bestrijden, te doen verwijderen en vooral ernstiger schade uit de weg te gaan. Het gaat om een, oneerbiedig gezegd, technisch probleem dat op de eerste plaats een technische oplossing vereist.

Bert Kloosterman, natuurgeneeskundige
www.gezondbeterworden.nl
info@gezondbeterworden.nl
0543 565253