Tijm en basilicum

Laten we beginnen met het kleine, lieve struikachtige plantje tijm.

In dit geval is het zeer belangrijk om de Latijnse naam te gebruiken aangezien er veel verschillende varianten zijn. Je wilt natuurlijk zeker weten dat je de goede geneeskrachtige hebt, en dan praten we over de Thymus vulgaris. De afkomst van deze naam is niet helemaal duidelijk. Het kan afgeleid zijn van het Griekse woord Thumbra wat weer is afgeleid van het Egyptische woord Tham en dat is een plant die gebruikt werd voor lijkwassingen. Het kan echter ook afgeleid zijn van het Griekse woord Thumos, thuos en dat betekent: hout dat een aangename geur verspreidt. De naam vulgaris betekent veel voorkomend.

Tijm is een struikachtige plant die 10 tot 30 cm hoog kan worden. De vierkante, kronkelige stengels zijn bruingroen van kleur. Ze verhouten in het tweede jaar. De kleine lancetvormige bladeren zijn zacht behaard en krullen wat om; aan de onderkant zijn ze witachtig, terwijl de bovenkant mooi groen van kleur is. In mei / juni komen er in de oksels van de grotere bladeren prachtige witroze bloemetjes. Van origine komt de tijm uit het Middellandse Zee-gebied maar hij wordt hier veel aangeplant en gekweekt.

Tijm werd in Egypte gebruikt bij het balsemen van de lijken. En in Griekenland werd de plant geofferd aan Venus, de godin van de zinnelijke liefde en vruchtbaarheid. Hij werd veelvuldig aangeplant om er kransen van te vlechten. Ook stond hij bekend bij de Grieken voor dapperheid. De Romeinen meenden zelfs dat ze er sterker van werden en voegden het toe aan het badwater.

Voor de riddertoernooien borduurden de adellijke vrouwen bijen die boven een takje tijm vlogen, om hun borduurwerk aan de ridder van hun keuze te schenken.

Het branden van tijm houdt ongedierte op afstand en als je wordt gebeten door een zeedier kan deze plant behoorlijk wat verlichting geven.

Tijm geeft lucht in situaties die benauwend zijn maar geeft ook letterlijk lucht bij luchtwegaandoeningen. Het werkt antiseptisch, ontkrampt en verruimt de luchtwegen, bij verkoudheid, bronchitis, astma, kinkhoest en pseudokroep. Verder herstelt het het evenwicht tussen het parasympatische en sympathische zenuwstelsel; het brengt het waken en slapen in balans.

Natuurlijk werkt tijm positief op de spijs­vertering want het is een keukenkruid.

Gebruik

Men gebruikt de bloeiende toppen waarbij je erop moet letten om niet in de verhoute stengels te knippen. Hiervan kan thee gezet worden, maar er kan ook tinctuur of siroop van gemaakt worden.

Basilicum

Basilicum heeft als Latijnse naam Ocimum basilicum. Ocimum is afgeleid van het Griekse woord Ozein, wat ruiken betekent, en het woord basilicum is afgeleid van het woord basilicos, wat koninklijk betekent.

De basilicum is een eenjarig plantje dat goed gedijt in warme zomers. Ze komt namelijk van origine uit warmere gebieden. Het blad is heldergroen, eirond en zeer sterk geurend. De bladeren staan kruisgewijs aan de stengel. In de bloeiperiode van juni tot laat in de herfst geeft ze kleine witte bloemen die beginnen in de top van de plant.

Het beste is de plant zelf op te kweken, want de planten, gekocht bij supermarkten gaan vaak niet lang mee. Daarbij moet ik wel vermelden dat basilicum ook wel bekend staat als het duivelskruid; ‘zij groeit alleen als je hem inzaait onder luide vloeken en verwensingen’.

Natuurlijk weten we dat de basilicum en de tomaat een goede combinatie vormen (zeker met mozzarella). Ook in de kas is dit een feit; naast elkaar gezet stimuleren ze elkaars groei.

Buiten de heerlijke smaak heeft ze ook een doordringende geur die muggen verjaagt; ik heb dan ook verscheidene planten staan op mijn terras. Soms smeer ik mijn lichaam in met een mengsel van amandelolie met etherische olie van basilicum; dan vinden ze je nog minder aantrekkelijk. Dit helpt zelfs in de tropen, echter niet voor 100%; je zult er altijd wel wat bij moeten gebruiken, zeker in malariastreken, maar ze steken aanzienlijk minder.

Basilicum komt van origine uit India waar ze heilig is en wordt aangeplant in hindoestaanse tempels ter ere van de goden. Verder is het een plant die vaak geassocieerd word met de dood. De overledenen in India worden vaak begraven met een blaadje basilicum. Ook in Egypte gebruikte men de plant als grafplant: kransen van basilicum werden gevlochten en meegegeven in de grafkamers. Takjes, op de borst van de overledene gelegd, gaven toegang tot het paradijs.

Pas in de late middeleeuwen kwam basilicum terecht in West-Europa, waar de plant een mooie plaats kreeg in de hoven en tuinen van de gegoede burgerij. Maar niet alleen daarvoor werd de plant neergezet: de zaden werden geoogst en gebruikt bij alle gebreken van het hart, melancholie en zelfs bij waanzin. Zelfs nu nog staat de plant bekend om haar rustgevende eigenschappen; het is een natuurlijke tranquilizer en helpt bij slaapstoornissen en depressie.

Verder zou het aansporen tot een goed huwelijksleven, een liefdeskruid, ofwel een afrodisiacum. Eigenlijk normaliseert het de seksdrift; het is een balansplant, bij teveel of te weinig driften.

Gebruik

Het eten van de blaadjes werkt preventief tegen reisziekte.

Omdat de plant een zeer desinfecterende werking heeft, kun je door het eten van de blaadjes besmetting voorkomen. Mocht je toch onverhoopt ziek of verkouden worden, bronchitis of kinkhoest krijgen, dan kun je alsnog basilicum gebruiken.

Naast het eten van de bladeren gebruik je voornamelijk de etherische olie van de plant. We kennen natuurlijk de pesto van basilicum (aftreksel in olijfolie). Dit is behalve lekker en makkelijk zelf te maken, ook nog eens goed bij obstipatie.

Het is ook nog eens een goed maagmiddel. Het helpt bij chronische maagpijn, bij een kater en ook – niet geheel onbelangrijk – ontsmet het de maag en darmen als je iets verkeerds gegeten hebt. Daarbij werkt de plant positief op de spijsvertering; het is tenslotte een keukenkruid.

Basilicum is een fyto-oestrogeen, het stimuleert de bijnieren waardoor het een goede werking heeft bij overgangsverschijnselen, maar ook bij menstruatieklachten. Ze werkt ontkrampend en menstruatie-bevorderend.

Marjan Hofstra, kruidenvrouw

kruidenkracht@hotmail.com