Zenmeditatie

Neuro-psychologisch onderzoek heeft aangetoond dat regelmatig mediteren (opengewaarzijnmeditatie) zorgt voor meer grijze hersenstof in de insula – het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor zintuiglijk waarnemen, emotieregulatie, besluitvorming, geheugen, leren, empathie en stress – en in de prefrontale cortex, die te maken heeft met het werkgeheugen en de besluitvorming (zie illustratie).

Diepe vrede

Zenmeditatie gaat een stap verder dan ontspannen of leren omgaan met emoties. Zenmeditatie is de directe weg die inzicht geeft in wie u daadwerkelijk bent, voorbij karakter, gedachtes en gemoedstoestanden, voorbij dat wat men ziet als identiteit, zelfs voorbij het lichaam. Dit inzicht zorgt voor het ervaren van diepe vrede die onafhankelijk is van de omstandigheden waarin men zich bevindt.

Lichamelijk aspect

In de meditatie speelt het lichaam een belangrijke rol. Het begint al met de juiste zithouding. Deze heeft als functie om het lichaam stevig (ge-aard) en uitgebalanceerd te laten zitten, waardoor u zo min mogelijk moeite hoeft te doen om langere tijd één houding pijnvrij te kunnen volhouden. De juiste zithouding is een houding waarin u geheel ontspannen en wakker kunt zitten, zodat de energie vrij door het lichaam kan stromen.

Het lichaam staat in directe verbinding met de geest. Als er veel gedachten zijn, zult u bemerken dat het lichaam zich aanspant. Wanneer we dit opmerken, kunnen we ons lichaam laten verzachten, waardoor ook het denken ‘zachter’ zal worden. In een zacht lichaam kan de energie vrij stromen en heeft de zachtheid ook een gezondheids­ondersteunend effect. We zitten in meditatie met een lichte glimlach, net zoals een Boeddhabeeld. De gezichtspieren zijn verbonden met de buikspieren; een glimlach zorgt voor een zachte buik, wat weer zorgt voor meer stabiliteit in het zitten.

Kenmerkend voor Sõtõ-zenmeditatie is dat de ogen open (luikend) zijn, om twee redenen: ten eerste omdat we ons niet afsluiten voor de wereld om ons heen en ten tweede omdat gesloten ogen zorgen voor meer gedachten en een meegaan in een ‘gedachtestroom’.

Eenvoudigweg Zijn

Zenmeditatie is misschien wel de lastigste vorm van meditatie… door zijn eenvoud. Het kent geen techniek, geen focuspunt, geen stadia, geen doel; het is eenvoudigweg zitten. Zitten en niets doen, zelfs niet bezig zijn met nietsdoen. En dat is voor de meesten van ons verre van eenvoudig omdat we zo gewend zijn om onze aandacht ergens op te richten, om iets te doen, om resultaat te verwachten. Zenmeditatie vraagt van de beoefenaar om dit allemaal los te laten en eenvoudigweg te zitten in een open gewaarzijn van dit moment zoals het is.

In dit eenvoudigweg zitten gebeurt er veel. Door het waarnemen van uw innerlijke wereld leert u deze steeds beter kennen. U gaat zien dat gedachten, gevoelens en emoties zich tijdelijk tonen en weer verdwijnen. Is er in dat komen en gaan iets in u wat niet komt en gaat, wat onveranderlijk altijd aanwezig is? Dat is een vraag waar u in de meditatie steeds meer zicht op gaat krijgen. Het onveranderlijke in u wordt dan langzaamaan de basis van uw bestaan en zal zich in het dagelijks leven steeds meer tonen. Dit weet hebben van wie u bent, zorgt ervoor dat u stabieler en gelijkmoediger in het leven gaat staan, wat bijdraagt aan de ervaring van innerlijk geluk dat niet langer afhankelijk is van de omstandigheden. U gaat steeds meer ont-dekken (= verwijderen van het dek) wie u waarlijk bent.

Levenswijze

Zenmeditatie beperkt zich niet tot de periode dat u op uw meditatieplek zit. Het meditatiekussen is de oefenplek, het dagelijks leven is waar het geoefende in de praktijk wordt gebracht. Door de zenmeditatie leert u steeds beter om uzelf waar te nemen. ‘Wat denk ik?’, ‘Is dat, wat ik zeg behulpzaam?’, ‘Is mijn lichaam ontspannen of sta ik met opgetrokken schouders?’, om maar een paar voorbeelden te geven van hoe u meer en meer uw eigen denkpatronen en lichaamshouding gaat waarnemen. Pas als u het waarneemt, heeft u de keuze om hierin een verandering aan te brengen.

Zenboeddhisme

Zenmeditatie is onlosmakelijk verbonden aan het zenboeddhisme. Maar de zenbeoefening bestaat niet uitsluitend uit mediteren. Naast de meditatie is er ook contemplatie; het overdenken van levensvraagstukken.

Hierbij is de studie van de boeddhistische leer (Dharma) een belangrijke leidraad, de leer die meer dan 2500 jaar geleden verkondigd werd door de historische Boeddha en sindsdien doorgegeven is van leraar op leraar. Om deze leer op een juiste manier te kunnen begrijpen en om steeds meer diepgang te krijgen in de meditatie is het zeer behulpzaam om regelmatig in een groep te mediteren en uit te wisselen onder leiding van een ervaren leraar.

Religie

In de zenbeoefening zult u door fasen gaan die minder prettig, maar wel erg heilzaam kunnen zijn. Daarom is het noodzakelijk dat u een vertrouwen in de beoefening heeft opgebouwd en er een weten is dat deze fasen tijdelijk zijn, waarin u de kans heeft zich verder te ontwikkelen (afwikkelen). Dit vertrouwen in de beoefening vormt het religieuze aspect van het zen­boeddhisme.

Daarnaast kunt u gaan ontdekken dat er in de kern van het zenboeddhisme geen verschil meer is met die van andere religies en dat het boeddhisme dus met recht gerekend mag worden tot één van de vijf wereldreligies.

Sandra Westhoff

Sandra kwam in 1997 voor het eerst in contact met het boeddhisme en beoefent sinds 2005 zenmeditatie in De Dharmatoevlucht, een tempel in de lijn van het Soto-zenboedhisme.

Meer informatie kunt u vinden op

• www.zen-boeddhisme.nl

• www.dharmatoevlucht.nl