De brugmetafoor

Een verliesproces kan soms zó abstract (en chaotisch) aanvoelen, dat het kan helpen om een metafoor te gebruiken. Het abstracte proces wordt op die manier omgezet in een beeld dat tastbaarder en overzichtelijker is. Want als er chaos heerst en het einde zoek lijkt, dan kun je wat oeverloos worden en afdrijven. Dan word je alle kanten op geslingerd, zowel mentaal als fysiek en dat is niet goed voor je.

Ik denk zelfs dat een metafoor, een beeld, ondersteunend kan werken voor je afweersysteem als je met behulp van dat beeld wat meer ‘orde’ schept in je eigen verliesproces. Een brug, als beeld, kan ervoor zorgen dat je wat meer grip krijgt op dit proces. Je kunt beter overzien waar je staat en wat een zinvolle bewegingsrichting kan zijn.

De Oever van Toen

Een verliesproces is als het lopen over een brug, tussen twee oevers. Figuurlijk, maar als het je helpt om met dit beeld aan de slag te gaan, dan kun je ook letterlijk een brug maken of tekenen met aan beide kanten een oever. Ik heb de oevers namen gegeven die passen bij een verliesproces:

de Oever van Toen (in het verleden, toen het verlies nog niet had plaatsgevonden) en de Oever van Nu (je huidige leven, mét de verlieservaring die je hebt meegemaakt). Wat speelt zich af op deze oevers? En waar sta je zelf op de brug? Als je met je aandacht helemaal gefocust blijft op de Oever van Toen, dan bestaat er het risico dat je jezelf gaat verwaarlozen. Dat je niet meer in het Nu wilt en kunt leven. Dat je als het ware blijft hangen in de tijd dat het ‘verliesonderwerp’ (diegene die of datgene dat je verloren hebt) er nog was. Maar het verliesonderwerp komt niet meer terug, hoe confronterend en moeilijk dat ook is. Iets of iemand (liefdevol) herinneren is iets anders, dan je er wanhopig aan vastklampen alsof je het nooit verloren hebt.

De Oever van Nu

Als je daarentegen met je aandacht helemaal gefocust blijft op de Oever van Nu, dan is er het risico dat je je gevoelens af gaat sluiten. Dat je niks meer te maken wilt hebben met het verliesonderwerp, omdat het té pijnlijk voor je is. Uiteraard kan het zinvol zijn om je tijdelijk af te sluiten voor te heftige gevoelens. Maar als je die deur voorgoed op slot draait, dan blijft er een deel van je gevoelens onbereikbaar. Verstopt achter slot en grendel. Dan stroomt het niet meer goed door in je leven en de kans is groot dat je op den duur klachten gaat ontwikkelen. Daarnaast bestaat er een kans dat je zult verharden en verbitteren qua gevoel, het kan bijvoorbeeld zo zijn dat je nauwelijks meer momenten van liefde, verwondering of vreugde ervaart. Veel van de schoonheid van het leven zal je ontgaan als je een deel van je (pijnlijke) gevoelens achter slot en grendel hebt geplaatst.

Als je de deur voorgoed op slot draait, dan blijft er een deel van je gevoelens onbereikbaar.

Beide oevers doen ertoe

De Oever van Toen legt de focus op je leven van vóór het verlies. Om welk verlies het dan ook gaat, bijvoorbeeld een dierbaar persoon, je gezondheid, een huisdier, een belangrijk voorwerp of een baan. Als je denkbeeldig bij deze oever stilstaat, dan kun je je helemaal richten op hoe het toen was. Met alle gevoelens en herinneringen die erbij komen kijken.

Overigens, als het om een verlies gaat waarvan je het helemaal niet erg vindt dat je het bent verloren (zoals het verlies van een baan waar je zélf ontslag nam omdat je er graag weg wilde), dan heeft deze metafoor weinig zin. Het gaat hier om verliezen waar je het moeilijk mee hebt, verliezen die je raken.

Op de Oever van Toen kun je de ruimte geven aan deze gevoelens. Wat voor beelden komen er in je op? Wat voor verbinding had je met het verliesonderwerp, wat was de betekenis voor jou? Wat maakte het verliesonderwerp uniek en onvervangbaar? Probeer het in jezelf te doorleven en te doorvoelen. Het kan helpen om een afgebakende tijd voor zo’n moment vrij te maken, waarin je je ongestoord kunt focussen op het verliesonderwerp dat het meeste met je doet op dit moment (want uiteraard kan het zijn dat je meerdere verliezen hebt meegemaakt waarbij je stil zou kunnen staan).

De Oever van Nu legt de focus op je huidige leven. Op het nieuwe, het andere, dat wat dóórgaat. Het leven na het verlies. Hoe geef je je leven vorm? Zorg je goed voor jezelf? Heb je fijne mensen om je heen? Waar heb je behoefte aan, wat ervaar je als troost? Wat kun je doen om jezelf te helpen om contact te blijven houden met deze oever? Wat is een goede afleiding voor jou, als je merkt dat je teveel (en te langdurig) wegraakt van deze oever, hoe kun je jezelf weer met twee benen op deze oever neerzetten? Is er iemand die daarbij kan helpen? En wat geeft je kracht om door te gaan?

De afstand tussen de oevers

Telkens als je een tijdje bij de Oever van Toen bent geweest, kom je weer even heel dichtbij het verliesonderwerp. Dat kan je raken, je kunt overspoeld worden met gevoelens. Het kan ook zijn, dat je na een tijd ervaart dat je gevoelens gaan veranderen. Misschien worden ze minder heftig en wat milder. Het kan zijn dat je bepaalde gevoelens en herinneringen heel bewust meeneemt over de brug en ze een duidelijke plek wilt geven in je leven van nu. Dat kan bijvoorbeeld door op creatieve wijze vorm te geven aan het verlies. Je kunt gaan schilderen, beeldhouwen, dichten, musiceren, enz. Als uitingsvorm in je leven van nú, om iets te doen met de gevoelens die te maken hebben met de Oever van Toen. Dat kan verbindend werken, zo kun je er zelf in sturen of je de afstand tussen de oevers heel groot wilt maken of juist wilt verkleinen. Net waar je aan toe bent en waarvan je zelf denkt dat het zinvol voor je is. Bij een kleinere afstand is het misschien laagdrempeliger om even heen-en-weer te lopen. De reis over een lange brug naar een verre oever kan daarentegen veel weerstand oproepen.

De essentie van deze metafoor is, dat je in beweging blijft en dat je daar zelf invloed op uit kunt oefenen.

Heen-en-weer lopen

Uiteindelijk gaat het om het evenwicht tussen deze oevers. Zowel het stilstaan bij dat wat er niet meer is, als het stilstaan bij je praktische leven van vandaag de dag, dat doorgaat zonder het verliesonderwerp. Vaak is het zo dat een verliesproces bepaalde golvende bewegingen kent. Perioden waarbij je meer op de Oever van Toen, of meer op de Oever van Nu bent. Je hoeft niet onafgebroken in het midden op de brug te blijven staan. Juist niet! De essentie van deze metafoor is, dat je in beweging blijft en dat je daar zelf invloed op uit kunt oefenen. Je kunt je hele leven heen en weer blijven lopen over deze brug, die beide oevers kan verbinden. Zo sluit je je niet af van het verliesonderwerp met alle gevoelens die daarbij komen kijken. En zo sluit je je ook niet af voor je huidige leven, dat doorgaat.

Als je eenmaal ervaart hoe het is om heen-en-weer te kunnen lopen over deze brug, dan beland je hopelijk minder snel in een neerwaartse spiraal waarin je (wellicht depressief of overspannen) vast kunt komen te zitten op één oever. Het is de kunst om voor jezelf te bepalen wanneer – en voor hoelang – het zinvol is om met je aandacht bij een van de twee oevers te blijven. Zo krijg je meer inzicht in, en uiteindelijk meer grip op je eigen verliesproces. En je leert om je aandacht op een bewuste manier zodanig te verplaatsen, dat het je eigen innerlijke evenwicht ten goede komt.

Hopelijk zal er een dag komen, waarop je voelt dat je je eigen verlieservaring kunt dragen. Dat je een kracht in je hebt die sterker is dan je zelf soms denkt. Dat je ervaart dat je het aan kunt, hoe zwaar het soms ook is, zonder je (volledig) af te sluiten voor je gevoelens. Dat wens ik je toe. Dan blijven je gevoelens in beweging en zet je ze niet vast in jezelf, je identificeert je er niet mee. Al ben je vandaag kapot van verdriet en kun je je niet voorstellen dat je je ooit nog anders zult voelen… er komt een dag waarop je je anders voelt. Probeer daarvoor open te blijven staan. Voor die bewegelijke en dappere reis over jouw brug.

Hanneke Huibers

www.deverlorenschaduw.nl