Emoties en kanker…onlosmakelijk

‘Kankersterfte bij mannen meer dan 30% verminderd’ kopten de kranten in september 2016. Goed nieuws, maar toch was kanker vorig jaar nog steeds doodsoorzaak nummer 1 in Nederland. De komende jaren wordt nog steeds een stijging van het aantal nieuwe gevallen verwacht.

Dankzij mijn ervaring als arts, ademtherapeut en trainer in ademtechniek, weet ik dat ware genezing pas mogelijk is als er ook op mentaal en emotioneel vlak wordt gewerkt. De ziekte zal terugkeren of er zal op een andere plaats ziekte ontstaan, als geen aandacht wordt besteed aan de emotionele herinneringen en mentale overtuigingen die een mens met zich meedraagt.

Dit heeft mij ertoe aangezet me te verdiepen in de rol van emoties bij kanker. Wat ik in de literatuur ontdekte was indrukwekkend. Eerder schreef ik over kanker en zuurstof (DNUA 248 – pag. 8); in dit artikel ga ik dieper in op de grote impact van emoties op de groei van kanker en de overlevingskansen.

Stress is bepalend

Er zijn sterke bewijzen dat stress de groei, de kans op metastasering (= uitzaaiing; red.), de overlevingsduur en de overlijdenskans bij kanker nadelig beïnvloedt(1). Er zijn ook aanwijzingen dat de start van kanker met stress te maken kan hebben. Mensen met stress hebben dus een slechtere prognose dan mensen die optimistisch in het leven staan en hun emoties goed kunnen uiten.

De wetenschap doet hier al heel lang onderzoek naar. Een bevolkingsonderzoek(2) in een dorp in Joegoslavië inventariseerde de psychosociale factoren die bijdroegen aan de sterfte. De resultaten lieten zien dat de mate waarin een persoon rationeel en anti-emotioneel is (R/A) een grotere invloed heeft op het ontstaan van kanker en hartziekten dan roken! Mensen met een hoge R/A-score hadden een 29-maal grotere kans op overlijden door kanker dan mensen die goed in staat waren om hun emoties te uiten. Ook bleek dat langdurige hopeloosheid invloed heeft op het optreden van kanker.

Emotionele openheid vergroot overleving

In 1989 zette een artikel vanuit de psychologie de wereld van kankeronderzoek op scherp (Spiegel). Vrouwen met gemetastaseerde borstkanker die een jaar lang wekelijks in praatgroepen bij elkaar kwamen, leefden gemiddeld 18 maanden langer dan een controlegroep van vrouwen die geen psychologische ondersteuning kregen.

Een dergelijke uitwerking van psychologische ondersteuning was nog niet eerder gezien. Hoewel vervolgonderzoeken niet de spraakmakende resultaten konden repliceren, was dit onderzoek wel aanleiding voor een golf aan goed onderzoek naar de rol van spanning, stress en de ontwikkeling van kanker.

Deze onderzoeken hebben inmiddels overtuigend laten zien dat mensen die een positieve insteek hebben, zich goed emotioneel kunnen uiten en weinig stress ervaren, een grotere overlevingskans hebben dan mensen met precies hetzelfde kankertype in hetzelfde stadium die depressieve gevoelens hebben, rationeel zijn en veel stress ervaren(1). Borstkanker bleek het meest te reageren.

Uitgebreid onderzoek bij vrouwen met borstkanker wees uit dat stress vooral een belangrijke rol speelde bij de mate waarin de kanker reageerde op de behandeling, de progressie van de kanker en de overleving(3). Verschillende soorten stress zijn onderzocht. Denk aan acute versus chronische stress, eenzaamheid en ‘major life events’. Grote levensgebeurtenissen geven het grootste risico op borstkanker, met name dergelijke ervaringen vroeg in het leven, zoals misbruik, verlies van een ouder of bijvoorbeeld de holocaust. Zulke vroege levensgebeurtenissen geven 10 tot 20 jaar later een verhoogde kans op borstkanker.

Stress bij kanker

Negatieve emoties zoals stress hebben dus schadelijke – en soms langdurige – effecten op ons zenuwstelsel, de stressverwerking, ons aanpassingsvermogen en het immuunsysteem. Het is daarom zaak om in geval van ingrijpende ziektes zoals kanker iets te doen aan het vermogen om emoties te uiten en stress te verwerken.

De diagnose kanker, de behandelingen en de emotionele impact van deze ziekte op relaties en de omgeving zijn van zichzelf natuurlijk al stressvol. Het omgaan met mogelijke blijvende invaliditeit, verminking, infertiliteit en mogelijk je eigen overlijden zijn voldoende reden voor flinke stress. Het is daarom niet opmerkelijk dat ongeveer een derde van alle kankerpatiënten bij de diagnose depressieve symptomen rapporteert. Een kwart van deze mensen is ook echt klinisch depressief (4+5). Stress bij kanker vormt dus een belangrijk aandachtsgebied.

Emoties opruimen en weerbaarheid verhogen

In mijn werk als ademcoach sta ik al ruim tien jaar versteld van de mogelijkheden die zich voordoen wanneer oude emotionele issues en belemmerende gedachten worden opgeruimd. Ziekten die door artsen ongeneeslijk zijn verklaard, blijken soms toch op wonderbaarlijke wijze te verbeteren of te genezen. Mijn conclusie als arts en onderzoeker moet daarom zijn: er is meer nodig om een ziekte te vormen (en te genezen) dan alleen het lichaam.

Onderstaand vertelt mijn cliënt Neletta hoe de adem haar er, na een zwaar ziekte­traject, weer bovenop heeft geholpen. Haar verhaal maakt duidelijk dat het niet alleen tijdens de behandelingen, maar tot jaren daarna zinvol is om aan emotieverwerking te doen.

Casus

Ademwerk heeft mij ondersteund en geopend