Apoplexie of beroerte
Uit: Nr. 220, jul/aug 2012
Bij een plotselinge onderbreking van de bloedvoorziening naar een deel van de hersenen spreken we van een beroerte. Een andere gebruikelijke naam voor een beroerte is Cerebro Vasculair Accident, afgekort CVA. We spreken van een TIA (Transient Ischemic Attack) als er sprake is van een kortdurende beroerte met symptomen die vrij snel weer verdwijnen. Soms wordt een TIA nauwelijks of niet herkend doordat de symptomatiek niet duidelijk is en anders wordt geïnterpreteerd. Een kortdurende spraakstoornis, geringe verlammingen, duizeligheid of zichtproblemen als dubbelzien, kunnen wijzen op een TIA.
Beroertes staan vrij hoog op de lijst van doodsoorzaken en zijn heel vaak oorzaak voor een veelal blijvende invaliditeit. Niet zelden leidt een beroerte tot een levenslange behoefte aan zorg, al dan niet in een zorgcentrum. Het aantal beroertes neemt nog steeds toe en dat houdt vast en zeker verband met de moderne levensstijl. Niet alleen het jachtige leven, maar ook de ongezonde voedingspatronen en de vele impulsen van buitenaf via de media bijvoorbeeld, dragen ertoe bij. Hoe sneller na een beroerte medisch wordt ingegrepen en fysiotherapie wordt toegepast, hoe geringer in de regel de gevolgen en complicaties zullen zijn. Ook natuurgeneeskundige interventies, acupunctuur, homeopathie, enzovoort, kunnen een belangrijke bijdrage leveren. Beter nog is het natuurlijk een beroerte te voorkomen.
Herseninfarct
Een onderbreking van de bloedvoorziening – en daardoor ook van de zuurstofvoorziening naar de hersenen – kan worden veroorzaakt door een herseninfarct of een hersenbloeding. Meest voorkomend is het herseninfarct waarbij er aanvankelijk een vernauwing en uiteindelijk een afsluiting is van een hersenarterie, een bloedtoevoerend bloedvat naar de hersenen. De zuurstof bereikt dan niet meer het getroffen deel van de hersenen en het hersenweefsel sterft af. Het risico om een beroerte te krijgen, neemt met het ouder worden toe. Vanaf het veertigste levensjaar verliezen de bloedvaten aan elasticiteit. In en op de binnenste laag van de bloedvaten ontstaan kleine beschadigingen waar omheen zich vet- en kalkachtige stoffen afzetten waardoor het bloedvat van binnen steeds nauwer wordt. Deze ‘verkalking’ van de vaten, de zogenoemde arteriosclerose, is verreweg de meest voorkomende oorzaak van een hart- of herseninfarct, naast een verhoogde bloeddruk.
Ook een embolie kan een afsluiting van een hersenarterie veroorzaken. Een embolie is een los geraakt deeltje van een trombose elders in het lichaam dat door de bloedstroom wordt meegenomen en blijft hangen in een slagader in de hersenen waardoor afsluiting plaatsvindt.
Hersenbloeding
Het woord zegt het al: bij een hersenbloeding ontstaat er een bloeding in de hersenen. Deze kan worden veroorzaakt door een vooral plotselinge stijging van de bloeddruk, maar ook door een zwakke plek in de wand van een bloedvat waardoor dit scheurt. Tenslotte kan er zich in de hersenen ook een aneurysma bevinden. Dit is een plaatselijke verwijding van een bloedvat, die bij toenemende druk kan scheuren.
De verschijnselen van een hersenbloeding zijn dezelfde als die van een herseninfarct.
De symptomen
De symptomen als gevolg van een beroerte doen zich altijd voor aan de tegengestelde zijde van de getroffen hersenhelft. Bij een infarct of bloeding links, zullen de verschijnselen zich voordoen aan de rechterzijde van het lichaam en omgekeerd. Verlammingen aan de rechterzijde gaan vaak gepaard met spraakstoornissen. Bij mensen die linkshandig zijn, kan dat juist omgekeerd zijn. Bij spraakstoornissen kan het spreken bemoeilijkt zijn, maar er kan ook een afasie zijn, waarbij men de betekenis van woorden en namen van voorwerpen niet meer kent. De overige, meest voorkomende symptomen van een beroerte zijn: halfzijdige verlammingen van arm, been en het gezicht, herkenbaar aan een scheef hangende mond, een gevoel van doofheid en gevoelloosheid, bewustzijnstoringen, zicht- en spraakstoornissen, duizeligheid en depressiviteit.
Risicofactoren
Zoals gezegd: voorkomen is beter! Het is daarom goed om de risico’s te kennen en er rekening mee te houden. Belangrijkste risicofactor is een verhoogde bloeddruk. Bij het merendeel van de patiënten speelt een niet voldoende behandelde hoge bloeddruk (mede) een belangrijke rol. Roken is eveneens een niet te verwaarlozen risico, vooral wanneer dat samengaat met het gebruik van de pil. Middelen die oestrogenen (vrouwelijke geslachtshormonen) bevatten, hebben een negatieve invloed op de samenstelling van het bloed. Het bloed wordt ‘dikker’, minder vloeibaar, en kan daardoor gemakkelijker stollen. Ook een overmatig alcoholgebruik, diabetes en overgewicht verhogen het risico op een beroerte aanzienlijk.
Uit onderzoek aan de Harvard-universiteit is gebleken, dat onze nationale drank koffie een beroerte kan voorkomen. Mensen die één kop koffie per dag dronken, hadden 8% minder kans op een beroerte in vergelijking met niet-koffiedrinkers. Bij twee koppen verminderde het risico met 14% en bij drie of vier koppen met 17%. Bij zes koppen per dag was het resultaat 13% en bij acht koppen per dag werd geen effect vastgesteld. Het onderzoek werd gedaan met gewone koffie. Het is goed hier nog te benoemen, dat cafeïnevrije koffie meer nadelen dan voordelen heeft. Om het natuurlijke bestanddeel cafeïne uit de koffie te halen, moet met schadelijke (soms kankerverwekkende) stoffen worden gewerkt.
Een apoplexie herkennen en handelen
Bij de geringste verdenking van een beroerte moet er heel snel worden gehandeld om te voorkomen dat er onnodig veel hersencellen afsterven. Ernstige lichamelijke en psychische complicaties kunnen dan zoveel mogelijk worden voorkomen. Het telefoonnummer voor noodgevallen van de huisarts of huisartsenpost moet worden gebeld en anders het noodnummer 112. Er moet dan gemeld worden: ‘verdenking van een beroerte’.
Een dreigende beroerte kan men herkennen door de betrokkene te vragen om te glimlachen; daarbij wordt vooral op de mond gelet. Verder kan het zinnig zijn om de betrokkene een korte zin te laten uitspreken. Bijvoorbeeld: ‘Vandaag schijnt de zon’. Betrokkene kan men ook vragen de armen op te tillen. Een bijzondere aanwijzing is de ‘gekromde tong’ die zich als het ware van de ene kant naar de andere ‘slingert’.
Behandeling van een apoplexie
Fysiotherapie moet vanaf het eerste moment deel uitmaken van de behandeling. De patiënt blijft dan zoveel mogelijk mobiel en verstijving of verslapping van de getroffen lichaamsdelen kan daardoor worden voorkomen. Ook wanneer de patiënt nog in bed ligt en slaperig is, kan met fysiotherapie worden begonnen. De behandeling van de getroffen lichaamsdelen heeft tegelijkertijd een stimulerende invloed op de betreffende hersengebieden. Goede oefeningen, die ook door huisgenoten kunnen worden gedaan, zijn licht borstelen van de lichaamsdelen, aanraking en actief, eventueel passief, bewegen.
Een belangrijke plaats neemt de Bobath-therapie in. Deze therapie berust op neurologische kennis en de methode is er op gericht om te hoge spierspanningen, abnormale en onwillekeurige bewegingen en reflexen te voorkomen. Dit gebeurt door het uitlokken van goede reacties en bewegingen of bewegingspatronen door bewegings-, spraak- en ademhalingsoefeningen; daarbij wordt door de therapeut op bepaalde plaatsen tegendruk gegeven, waardoor een verkeerde houding of bewegingen worden voorkomen.
Verder kan de Feldenkrais-methode heel goede diensten bewijzen. Het gaat hierbij om een neuro-sensorisch leerproces. Wie zich door zelf waar te nemen bewust is van de wijze waarop bepaalde bewegingen verlopen, kan ontdekken hoe een beweging efficiënter, gemakkelijker en vloeiender gedaan kan worden. Het gaat dus vooral om bewustwording.
Homeopathie is behalve acupunctuur, een uitstekende methode om toe te passen na een beroerte. Bij de keuze van de middelen moeten de bijzondere lichamelijke, maar vooral ook psychische kenmerken van de patiënt uitgangspunt zijn. Kennis van de geneesmiddelen en de toepassing ervan is onontbeerlijk en in de regel zal er dus een natuurgeneeskundig arts of therapeut aan te pas moeten komen. Enkele voorbeelden van middelen die in aanmerking komen zijn:
Arnica kan direct na een beroerte toepassing vinden. Het helpt onder meer om erger te voorkomen.
Lachesis komt bij een verlamming aan de linker zijde in aanmerking.
Crotalus kan van pas komen bij verlammingen aan de rechter zijde.
Causticum heeft als kenmerk atrofie van spieren; de kracht in handen en voeten ontbreekt. ’s Nachts daarentegen is het hele lichaam in opstand en vaak zeer onrustig, vooral tussen 3 en 5 uur ’s morgens.
Zincum metallicum: Door de verlamming wordt de levensvreugde in hoge mate beperkt. Er is sprake van slapeloosheid door onbeheersbare spierbewegingen van de benen. Vaak is er ook depressiviteit en verwardheid. Alles wordt erger na het eten.
Fytotherapeutische middelen
Knoflookextract, eventueel als capsules. Knoflook heeft vooral een remmende invloed op de bloedstolling.
Groene thee. Gaat arteriosclerose tegen, vermindert de bloedstolling en heeft een positieve invloed op de vetstofwisseling.
Gember. Kan als thee worden gedronken, en wel drie kopjes per dag. Dit heeft een soortgelijke werking als groene thee.
Vitamine C. Versterkt de bloedvaten en beschermt in combinatie met vitamine E en selenium de vaatwanden.
Uiteraard moet ook de leefstijl aan een nauwkeurig onderzoek worden onderworpen en waar nodig bijgesteld. Voeding, slechte gewoonten en stressoren moeten hier aan de orde komen.
Muziek bevordert de genezing. Wetenschappers hebben vastgesteld dat muziek het leer- en denkvermogen, de concentratie en de stemming bevordert. Ook wordt daardoor de regeneratie van beschadigde hersengebieden gestimuleerd. Door muziek worden neuronale netwerken en nieuwe cellen gevormd. In het bijzonder aan het begin van de behandeling van een beroerte kan muziek een waardevolle aanvulling zijn op de behandeling.