Universele pupillentaal
Uit: Nr. 267, mei/jun 2020
Het regenboogvlies, de iris, met een regenboog aan prachtige kleuren, is essentieel voor het onder alle omstandigheden goed zien. Dit diafragma regelt de beeldscherpte en juiste belichting, zoals bij een foto- of filmcamera, en ook de licht- en donker-adaptatie.
Meestal is de kleur van beide ogen gelijk, van heel licht blauw tot diep donker. Als er weinig pigment in de iris zit, schemert het blauwe netvlies door en daardoor zijn de ogen blauw. Soms is er een duidelijk kleurverschil: het ene is blauw, het andere bruin. Dat kan ook het geval zijn voor een bepaalde sector in de iris.
Bruinoranje stippen rond de pupil, Brushfield spots, kunnen wijzen op het syndroom van Down, maar dat hoeft niet. Ze geven aan de ogen een unieke fascinerende straling.
Als een blauwogig iemand plotseling groene ogen krijgt, moet je op je hoede zijn. Hoe goed zijn zelfbeheersing ook is, de sterkere doorbloeding van de irisvaten als gevolg van grote woede, angst of opwinding is de oorzaak hiervan. Blauw licht met rood geeft groen. De anatomie van ons lichaam is op vele plaatsen gerepresenteerd zoals in de voetzolen, de oorschelpen en het regenboogvlies. Met iriscopie kan men, met behulp van een oogmicroscoop of spleetlamp, zinvolle diagnostiek bedrijven en veranderingen in het lijf fotograferen aan de hand van kenmerkende irisstructuren.
De titel van dit stukje gaat echter niet over irisdiagnostiek, maar over die van de pupilopening. De straalvormige gladde spiertjes in de iris maken die opening wijder, de gladde kringspier maakt hem nauwer, geheel autonoom en bliksemsnel, in een fractie van een seconde. Het is een geniaal systeem, maar kún je er ook wat mee? En óf! Chinese diamantverkopers letten al vele eeuwen lang zeer aandachtig op de pupillen van hun klanten. Als deze heel erg nauw worden, gaat de prijs flink omhoog. De pupillen hebben de hebzucht verraden.
Bij het horen van mooie muziek worden onze pupillen duidelijk wijder, als teken van hoge waardering en echt genieten. Iemand die písnijdig is, heeft pupillen als speldenknoppen. Wégwezen dus! Onze pupilreacties en -wijdte zijn essentieel voor de neurologische diagnostiek. De steeds wisselende pupilgrootte behoort echter ook tot de non-verbale lichaamstaal en geeft bij de juiste duiding onverwacht veel bruikbare informatie.